technische
informatie
TECHNISCHE
INFORMATIE
TECHNISCHE INFORMATIE
Nederland is de trotse bezitter van een groot aantal sluizen dat op verschillende manieren functioneert. Eén van die manieren is het ophijsen van de sluisdeur met behulp van kettingen en kettingwielen, meestal aangeduid met ‘het heffen van de sluisdeur’. Nu in de huidige tijd de regelgeving met betrekking tot vervuiling van het oppervlaktewater veel strenger is dan voorheen, liep Rijkswaterstaat bij de renovatie van de sluizen in Eefde en Delden tegen problemen aan.
Het oorspronkelijke smeermiddel was niet meer toegestaan terwijl de kettingen in weer en wind moeten functioneren. De oplossing werd gevonden in een onderhoudsvrije ketting die voor deze toepassing speciaal werd ontwikkeld door K&W Transmissies. Toen het tijd was om de sluis in Eefde te renoveren, is besloten in hetzelfde project een gelijksoortige sluis in Delden als meerwerk mee te nemen. De renovatie was nodig om de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de sluizen te kunnen garanderen én omdat de levensduur van verschillende componenten ten einde liep.
Beide sluizen maken gebruik van een enkele sluisdeur in zowel het boven- als het benedenhoofd. Deze sluisdeur wordt door middel van twee kettingen en vier kettingwielen (twee per ketting) verticaal uit het water getrokken en neergelaten. Beide kettingwielen zijn aangedreven en als paar gemonteerd om een synchrone loop te garanderen Het tweede kettingwiel, dat op gelijke hoogte is gepositioneerd, fungeert als omkeerkettingwiel en leidt de ketting naar beneden in de schacht van de toren. Aan het einde van de ketting hangt een contragewicht. Dhr. Henk Tiemensma, indertijd projectleider van dit renovatieproject bij Rijkswaterstaat: „De belangrijkste werkzaamheden bij de sluis van Delden bestonden uit wat kleine reparaties aan de deur en het vervangen van de kettingen, de kettingwielen en de besturing. De laatste is sterk gemoderniseerd; de uitvoering met knoppen bediening is vervangen door een modernere besturing. Verder is een frequentieregelaar toegepast om de snelheid waarmee de sluisdeuren naar boven worden gehesen eenvoudig te kunnen variëren; langzaam bij aanvang en sneller na nivellering van het water. Tot slot maken beide sluizen nu gebruik van eenzelfde type besturing hetgeen voor de hand liggende voordelen biedt.”
De keuze met betrekking tot de kettingen en kettingwielen lag aanzienlijk complexer hetgeen verband hield met de wens een onderhoudsvrije ketting toe te passen én de strengere wetgeving met betrekking tot de vervuiling van oppervlaktewater. In vroeger tijden had iedere sluis een eigen onderhoudsmonteur die op geregelde tijden met een emmertje smeermiddel en een bokkenpoot de kettingen smeerde. Deze methode werkte uitstekend maar is anno 2007 niet meer te verkopen. Ten eerste door het arbeidsintensieve karakter maar zeker net zo belangrijk is het feit dat de smeermiddelen van toen om milieutechnische redenen in deze tijd verboden zijn. Gedurende korte tijd is geprobeerd om milieuvriendelijke smeermiddelen (biologisch afbreekbaar) toe te passen maar die bleken oplosbaar te zijn in water. Het goede idee verdween derhalve net zo snel als het smeermiddel zelf.
De optie om een andere methode te kiezen voor het hijsen van de deur bleek onhaalbaar, omdat dit zou betekenen dat de constructie ingrijpend veranderd zou moeten worden. Terug naar de ketting loog het rijtje eisen en wensen er niet om. Per ketting was een trekkracht benodigd van 150 kN (in Eefde wordt een grotere sluisdeur gebruikt en was er sprake van een kracht van 184 kN per ketting). Aan deze kracht moet de ketting weerstand bieden bij aanvang van het heffen van de sluisdeur; de kracht neemt af naarmate het waterniveau in de sluis gelijk komt met het waterniveau in het kanaal omdat hierdoor de waterdruk op de deur afneemt. Wat het onderhoud betreft bestond de duidelijke wens naar minimalisatie en het liefst eliminatie. Zeker smeerwerkzaamheden waren ongewenst. Ten slotte was het belangrijk rekening te houden met de omstandigheden waarin de ketting moet functioneren. Een deel van de ketting hangt immers vrijwel permanent buiten en staat dus bijna 24 uur per dag bloot aan weer en wind. Corrosiebestendigheid was in deze een belangrijk item.
Voordat alle eisen op een rijtje stonden zijn verschillende intensieve gesprekken gevoerd tussen vooral K&W Transmissies en de aannemer. Op basis hiervan is een speciale ketting ontwikkeld die is afgestemd op de specifieke toepassing. Uiteindelijk is de ketting vervaardigd in Duitsland. Bij het ontwerp zijn de verschillende onderdelen, van de binnen- en buitenschakels, via de schakelplaten tot aan de pennen en bussen, eigenlijk opnieuw ontwikkeld. De binnen- en buitenschakels en de schakelplaten worden bijvoorbeeld hoofdzakelijk op trekkracht belast. Daarom zijn deze vervaardigd van veredeld C60; een taai materiaal met een minimale trekvastheid van 1100 N/mm2 dat in staat is de vereiste trekkracht te weerstaan. De schakelplaten zijn bovendien verzinkt om aan de eis van corrosiebestendigheid te voldoen.
De pennen zijn aan meer belastingen onderhevig. In de bus ondervinden ze buiten afschuiving en wrijving ook een hoge vlaktedruk. Om deze redenen is het nodig de pennen aan de buitenkant te harden. Verder worden de pennen op buiging belast wanneer ze het kettingwiel benaderen. Dit betekent dat de buitenlaag, die door de beweging van pen in het kettingwiel ook aan slijtage onderhevig is, gehard dient zijn. De kern is niet gehard maar veredeld, zodat deze bestand is tegen buigbelasting. Uiteindelijk is gekozen voor een roestvast staalsoort dat tot een diepte van ongeveer 1,5 mm inductief isgehard (HrC 50). Hiermee wordt tevens aan de eis van corrosiebestendigheid voldaan. Verder hadden de ontwerpers te maken met de glijbussen die hoofdzakelijk op vlaktedruk en wrijving worden belast. Om deze reden is gekozen voor zeer speciale bronzen bussen die door middel van interne grafiet smeerkamertjes automatisch zorgen voor een continue smering.
Het renovatieproject is in 2005 uitgevoerd en inmiddels ‘draaien’ de kettingen naar volle tevredenheid. „De montage van de kettingen was een intensieve aangelegenheid,waarvan we als K&W Transmissies iedere minuut hebben meegemaakt. Als je alleen al bedenkt dat het eigen gewicht van de ketting bijna twee ton is, kun je je voorstellen dat het best een zwaar karwei is. En wat minimaal zo belangrijk is: de kettingen voldoen aan de oorspronkelijk gestelde eisen ten aanzien van corrosiebestendigheid en het onderhoudsvrije karakter. Wat dat betreft is dit een goed praktijkvoorbeeld van een toepassing waarbij de extra investering in een wat duurdere ketting loont; ga je voor mindere kwaliteit dan weet je zeker dat je binnen afzienbare tijd tóch weer onderhoud zult moeten plegen. En wat misschien nog belangrijker is: de betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de sluizen neemt af wanneer de kettingen van onvoldoende kwaliteit zijn. De vraag of de meerprijs van een goede ketting dan opweegt tegen de economische schade die de schippers lijden en die op de eigenaar van de sluizen wordt verhaald, is dan niet moeilijk meer te beantwoorden.”
Deze website maakt gebruik van sessie cookies voor het verbeteren van deze website. Lees meer over ons cookie-beleid